دسترسی ها

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی مبارکه نا، برنامه جامع توافق هسته‌ای یا برجام در حالی اولین سال اجرایی شدن خود را پشت سر گذاشت که انتقادات زیادی به آن وارد است و برخی دیگر نیز از آن حمایت می‌کنند.

سعید یاری دبیرکل سازمان دفاع از منافع ملی ایران و رئیس کمیته هسته‌ای جبهه اصلاح طلبان یکی از کارشناسان این حوزه است که تا زمان توافقنامه لوزان از آن حمایت می‌کرد و جزو مدافعان سرسخت آن بود، ولی بعد از آن انتقاداتی را به این توافقنامه وارد کرده است.

با وی در خصوص این توافقنامه، روند اجرای تعهدات از سوی طرفین و بد عهدی‌های طرف مقابل گفت‌وگویی داشتیم که حاصل آن از نظر خوانندگان می‌گذرد.

****

از اجرایی شدن برجام یکسال گذشته است. میزان تعهد ایران به این توافقنامه چقدر بوده است؟

یاری: ایران، پس از امضا و عمل به تعهدات، به واسطه اعتمادسازی در نخستین گام‌های انجام تعهدات آنها را به شایستگی انجام داد به گونه‌ای که طرف مقابل تحقق آنها را رصد می‌کرد و شاید در یک نگاه ناجوانمردانه و غیرمنطقی به جای اینکه تشویقی صورت بگیرد و آنها هم گام‌هایی بردارند، متأسفانه بدور از انتظار همه ناظرین و کارشناسان و افکار عمومی یک دهن کجی و بدعهدی را در دستور کار قرار دادند که روز به روز تشدید شد، به گونه‌ای که به جای همسویی با اقدامات ایران، کنگره، سنا و رئیس جمهور آمریکا سلسله مصوباتی را در دستور کار قرار دادند و در یکی دو مورد تبدیل به قانون شد که اوج بدعهدی طرف مقابل و پاره‌ای از کشورهای همسو با آن را نشان داد.

ایران، هم در حوزه جمع آوری سانتریفیوژها اقدام کرد و هم در حوزه راهبردی هسته‌ای قلب رآکتور اراک را خارج کرد و آن را از حیض انتفاع خارج کرد و با حضور ناظرین بین‌المللی منفذها و دریچه‌های کف قلب رآکتور را با بتن پر کرد.

ایران همچنین، 200 کیلوگرم محصول فردو را رقیق و بعد اکسید کرد و امروز تفاله‌ای یک کیلویی باقیمانده که کارکرد زیادی ندارد و ما امروز باید از کشورهای خارجی سوخت 20 درصدی به قیمت بالا تهیه کنیم.

از دیگر اقدامات جمهوری اسلامی انتقال آب سنگین به آمریکا و بعد روسیه بود که در گام‌های بعدی با تأخیر پول آن را دریافت کرد و انتقال 11 تن کیک زرد بود که این فرآیند استخراج تا تولید، مبالغ سنگینی برای ما هزینه داشت که آنها را هم به روسیه منتقل کردیم. همینطور در خصوص 200 کیلو کیک زردی که در فردو تولید شد میلیون‌ها دلار هزینه صرف کردیم.

در خصوص فردو طبق برجام سانتریفیوژهای اکتیو را خارج کردیم و 500 عدد را فعال گذاشتیم و 1050 عدد را نیمه فعال و غیرفعال کردیم و طی فرآیند اعتمادسازی باید تعدادی را بدون روتور چیدمان کنیم تا فرآیند اعتماد سازی را طبق برجام طی کنیم و مجوز اکتیوسازی بگیریم.

تیم ایرانی به موازات انجام تعهدات برای مجاب کردن تعهدات طرف مقابل مذاکراتی را با آنها آغاز کرد که می‌توانست با مشاهده بدعهدی، گزارش کار را به کمیسیون مشترک برجام اطلاع دهد تا فضا ملتهب شود و آنها را سر عقل بیاورد، اما این کار را نکرد.

فرانسه 140 فروند ایرباس را با ما نهایی کرد و بخشی از پول آن را از طریق طلب خارجی جمهوری اسلامی برداشتند، اما آمریکا در این مسیر سنگ اندازی می‌کند. در خصوص بویینگ هم مشکلاتی پیش آوردند.

این مسائل وجود داشت تا سفر روحانی به نیویورک که از 140 فروند ایرباس، 17 فروند و از 200 فروند بویینگ، 80 فروند مجوز گرفتند.

به نظر می‌رسد در مجموع، ایران صفر تا صد تعهدات خود را عملی کرده که فعالیت هسته‌ای و همکاری هسته‌ای و قبول برخی محدودیتها را شامل می‌شود. طرف مقابل هم به این موضوع اذعان کرده اما به موازات آن، بدعهدی طرف آمریکایی مشهود است.

طرف آمریکایی و اروپایی چه اقداماتی را انجام داده است؟

یاری:آمریکا در مسیر روانسازی و آزادسازی فرآیند ارز از محل اتاق سوئیفت به صورت دستوری اروپا را مجاب کرد که فعال نشود؛ به گونه‌‌ای که هنوز اتاق سوئیفت بسته است و صرفاً پیامک می‌دهد و می‌گیرد و پولی مبادله نمی‌شود. برخلاف اظهارات اعضای تیم مذاکره کننده ایرانی به خصوص آقای عراقچی که گفته‌اند اتاق سوئیفت فعال است. برای اثبات این موضوع، اتاق بازرگانی به مسئولیت آقای آل اسحاق و هماهنگی آقای سیف حدود 40 تاجر در بانک مرکزی حاضر شده و مشاهده کردند که جز پیامک هیچ مبادله‌ای صورت نمی‌گیرد.

همچنین ممنوعیت هرگونه مبادلات ارزی دلاری را شاهد هستیم که به تبع آن انگلیس هم این موضوع را دنبال می‌کند.

مصوبه کنگره برای عدم صدور روادید برای شهروندان 38 کشوری که طی 5 سال گذشته به ایران سفر کرده باشند از دیگر اقدامات ضد برجامی آمریکاست. عمده این افراد تجاری هستند که غالباً ایرانی هستند. آنها دارای دو پاسپورت هستند و بین ایران، اروپا و آمریکا تردد دارند و از سرمایه دارانی هستند که با این مصوبه زمین گیر شدند.

دیگر اقدام آنها بلوکه کردن 4 میلیارد دلار از دارایی‌های ضبط شده ایران در آمریکا بود که 2 میلیارد دلار بابت حادثه بیروت و 2 میلیارد دلار را بابت حادثه 11 سپتامبر بلوکه و ضبط کردند که دولت ایران به دنبال بازگشت آنها است، اما به نظر می‌رسد این بازگشت پول در بهترین حالت حداقل یک یا 2 سال طول بکشد.

از دیگر اقدامات آمریکا عدم آزادسازی لیست‌های سیاه درباره اشخاص و برخی شرکت‌های ایرانی است که با نگاهی افراطی همچنان در بایگانی قرار دارند.

همچنین می‌توان به ایجاد التهاب در فضای بین‌المللی علیه ایران اشاره کرد که انجام مصاحبه‌ها و پمپاژ اخبار ضدونقیض علیه جمهوری اسلامی چه توسط مقامات رسمی و چه افرادی که بر سرکارخواهند آمد و برخی مقامات کنگره و سنا و حتی افراطیون کابینه ترامپ دنبال می‌شود. آنها تفکر ضدایرانی و ضد برجامی دارند که فضاهای بین الملل را ملتهب می‌کند و منافی برجام است.

از دیگر اقدامات ناشایست آمریکا تمدید 10 ساله تحریم‌های مبتنی بر داماتو است که به استناد چندین پاراگراف موجود در ضمائم برجام که تصریح دارد 1+5 به ویژه آمریکا موظفند تمهیدات روان سازی و عادی سازی مبادلات تجاری، بازرگانی، بیزینس و مارکتینگ را با جمهوری اسلامی فراهم آورند، در تضاد است. این تحریم‌ها چند منظوره است و عملاً نه عادی سازی اتفاق می‌افتد و نه تمهدیاتی فراهم می‌شود، بلکه قفل موجود در مسیر مبادلات اقتصادی با ایران محکمتر می‌شود.

تیم مذاکره کننده جمهوری اسلامی در پای مذاکرات می‌بایست به صورت شفاف، تمدید 10 ساله تحریم‌های آیسا را ذکر می‌کرد و از طرف مقابل التزام عدم تمدید 10 ساله را می‌گرفت که متأسفانه این کار صورت نگرفته و امروز تیم ایرانی به استناد چند ضمیمه برجام تمدید 10 ساله آیسا را مصداق نقض می‌داند و آمریکا به استناد اینکه در برجام به صراحت به آن اشاره نشده آن را از مصادیق نقض برجام نمی‌داند که این یکی از ضعف‌های تیم مذاکره کننده ایرانی بوده است.

از سوی دیگر از اقدامات منفی که اروپایی‌ها در برجام داشتند، این بود که همواره به تأیید آمریکا نظر داشته‌اند و لذا لیست‌های تحریمی همزمان با برجام پاک نشد تا اینکه روزهای گذشته تنها 6 شرکت در حوزه آب، صنعت و اقتصاد از لیست سیاه خارج شد که باید 8 ماه پیش خارج می‌شد و این کار با تأخیر و ناقص انجام گرفته است.

واکنش ایران در مقابل این بد عهدی‌ها را چطور ارزیابی می‌کنید؟

یاری: آقایان عراقچی، ظریف، صالحی و حتی رئیس جمهور در مواجهه با این مقوله مجموعه‌ای از مواضع ضدو نقیض و بعضاً بسیار ضعیف از خود نشان دادند که هم گارد نظام جمهوری اسلامی از حیث اقداماتی که می‌تواند انجام دهد در مقابل طرف مقابل بازشد و آنها متوجه شدند ایران کار خاصی را انجام نمی‌دهد و هم اینکه با یک مانور سیاسی صرف به دنبال پرکردن این خلأ برآمدیم؛ بجای آنکه اقرار کنیم در این بخش از مذاکرات دچار “گاف” مذاکراتی شدیم.

آنچه آقای صالحی گفت این بود که ما یک بسته‌ای را آماده کردیم برای مقابله با اقدامات آمریکا که روی همین بسته آقایان رئیس جمهور، ظریف و عراقچی مانور دادند. وقتی خبرنگاری سوال می‌کند اقدامات ایران چیست که آمریکا شگفت زده می‌شود، صالحی می‌گوید بازگشت به فعالیت‌های گذشته! موضوع این است که به همان دلایل که 1+5 و بخصوص آمریکا مانع فعالیت هسته‌ای ما بودند و ما را به برجام کشاندند، باز هم آمریکا و 1+5 وجود دارند، نگاه‌های یکجابنه نظام سلطه وجود دارد و آنها به هیچ وجه زیر بار ایران هسته‌ای پرقدرت نخواهند رفت و در یک حالت خوش بینانه می‌شود مذاکرات مجدد و برجام 2؛ این بسته تیم ایرانی برای بدعهدی طرف مقابل بود.

سومین خطایی که مسئولین جمهوری اسلامی از شخص رئیس جمهور تا تیم مذاکره کننده مرتکب شدند، نحوه رسیدگی به تخلفات طرف مقابل است.

در پای مذاکرات این انتقاد به تیم ایرانی وارد است که در برجام این باب در قالب یک فرآیند خنثی تعریف شده با این وصف که اگر جمهوری اسلامی نسبت به طرف مقابل شاکی شود، طبق برجام باید طی نامه‌ای در خواست کمیسیون مشترک کند که در وین رخ داد. در گام دوم به شورای مشورتی برود که در آنجا نامه‌ای صادر می‌شود و نمایندگان ایران و 1+5 و آژانس آنجا هستند و باز اگر نتیجه نگرفتند به شورای وزیران می‌رود. نکته مهم این است که جنس مباحث در این سه ایستگاه کارشناسی و مذاکره است و خروجی و تصمیمی ندارد.

طبق برجام، تشکیل کمیسیون برای بررسی و نتایج آن غیرالزام آور است، اما اگر طرف مقابل نسبت به ایران شاکی شود، ضمن طی شدن این سه ایستگاه، نامه‌ای به آژانس داده می‌شود، کمیسیون مشترک شکل می‌گیرد و سپس به شورای مشورتی می‌رود و بازهم اگر نشد به شورای وزیران می‌رود و اگر نتیجه حاصل نشد به شورای امنیت می‌رود. در شورای امنیت آمریکا و سایر کشورهای همسو حق وتو دارند ضمن اینکه شرکای سیاسی و استراتژیک ما یعنی روسیه و چین که اعضای دائم هستند پذیرفته‌اند که از حق وتوی خود استفاده نکنند و شاکی عملاً همه کاره مطلق می‌شود و ما محکوم هستیم.

جالب اینجاست که آمریکا دچار بدعهدی و بدقولی شده، رئیس جمهور ما نامه‌ای به ظریف و صالحی می‌زند تا مسائل حقوقی و فنی را دنبال کنند در حالیکه می‌دانند نتیجه چندانی حاصل نمی‌شود. رئیس جمهور ما در یک اقدام کاملاً غیرپخته فعالیت‌هایی را انجام می‌دهد که ریشه آن در گاف مذاکراتی ماست.

نتیجه نشست کمیسیون مشترک را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

یاری: آقای عراقچی گفت که همه اعضای نشست هم نظر بودند که تمدید آیسا در صورتیکه عملیاتی نشود، نقض برجام نیست، در حالیکه آمریکا تمدید تحریم‌ها را تشریفاتی انجام نمی‌دهد و به دنبال اقدامات تزئینی نیست.

عراقچی روی این موضوع تبلیغ می‌کند که این تمدید یک مانور بوده و عملیاتی نمی‌شود و اروپا هم تضمین داده، در صورتی که آمریکا کار خودش را انجام می‌دهد و به کشورهای دیگر کاری ندارد.

روحانی اعلام کرده که تمدید آیسا از سوی اوباما امضا نشده و اجرا نمی‌شود، در حالیکه اینها تبلیغات و برای مصرف داخلی است. برای رئیس جمهور ایران پسندیده نیست که مردم و خواص جامعه را نادان تلقی کند و اطلاعات ناقص و ضد و نقیض را به جامعه بدهد.

آمریکا معتقد است که هنوز باب تحریم‌های کاربردی سه ضلعی مبتنی بر تحریم‌های موشکی و تحریم‌های حمایت از تروریسم و تحریم‌های حقوق بشری علیه ایران مفتوح است و اساساً خود آمریکا نزدیک به 30 قطعنامه تحریمی علیه ایران دارد که 6 تای آنها هسته‌ای و 24 تای آنها غیرهسته‌ای است؛ چطور آقایان ظریف، عراقچی و روحانی به خود اجازه می‌دهند با افکار عمومی اینگونه رفتار کنند.

ما در خصوص برجام دچار تئوری برد-باخت شدیم و نه حتی برد-برد حداقلی. ما خودمان خودمان را سرکار گذاشته‌ایم در حالیکه می‌دانیم ماجرا چیست.

آمریکا تحریم‌های هسته‌ای را طی 25 سال آینده برخواهد داشت و اگر هم به تعهدش عمل کند بار آن به 24 تحریم دیگر که غیر هسته‌ای هستند منتقل خواهد شد.

به طور کلی برجام را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

یاری:این توافق بین انتخاب خوب و خوبتر است و می‌توان نمره قبولی داد اما 18 یا 20 نیست، بلکه نمره ما 10 است.

ما برنامه خود را به مقامات ارشد نظام داده‌ایم که جایگزین برجام شود. پیشنهاد تشکیل کنسرسیوم داخلی دادیم که در آن منافع جمهوری اسلامی حفظ می‌شد و هم منافع طرف مقابل که احساس خطر نکند.

آیا برجام تداوم خواهد یافت؟

یاری: این یک توافق بین‌المللی است که باید ادامه یابد، اما از سوی دیگر یک نگاهی هم هست که آمریکا قلدر دنیاست و زبان و پولش بین‌المللی است، حق وتو دارد و عضویت دائم دارد، بیشترین مراودات بین‌المللی را دارد و سوت شروع و پایان اتفاقات جهانی را می‌زند و با تشکیل سازمان ملل نقش محوری خود را حفظ کرده است. الان هم رئیس جمهوری روی کار آمده که طبیعی به نظر نمی‌رسد.

منظومه فکری ترامپ وندالیسم فکری است و چارچوب و قانونمندی ندارد و با توجه به این موارد ممکن است آمریکا نسبت به برجام دچار تندروی‌هایی شود، اما آن را پاره نخواهد کرد. آمریکا اجرای برجام را در مدالیته 25 ساله دنبال می‌کند و دفعتاً برداشته نمی‌شود.

تحریم‌ها و اجرای برجام به نوعی در پارادوکس تحریم‌های سه گانه موشکی، حقوق بشری و تروریسم علیه ایران روبروست و تمام این پارادوکس‌ها همچنان هست، لذا بهترین نسخه برای آمریکایی‌ها این است که در طول زمان برجام را دنبال کنند و تحریم‌های هسته‌ای را در طول این بازه به تدریج بردارند.

آیا برجام مزایایی را هم برای کشور داشته است؟

یاری: بله. یکی از دستاوردهای برجام به حاشیه بردن ایران هراسی است، اما اسلام هراسی را به متن آورد. گروهک‌های تروریستی مثل داعش و بوکوحرام اسلام هراسی را در دنیا رواج دادند و ما به دنبال مقابله با اسلام هراسی و ایران هراسی بوسیله برجام هستیم.

در مذاکرات می‌توانستیم امتیازات بیشتری بگیریم، اما چون طرح نداشتیم امتیاز چندانی نگرفتیم. ما صادقانه مذاکره کردیم و 1+5 هوشمندانه مذاکره کرد.

همین برجام حداقلی روی سه قاعده وجاهت دارد یکی دفع افسد به فساد، خوب و خوبتر و بد و بدتر و همینطور معتقدیم باید از مذاکرات، برجام حداکثری بیرون می‌آمد که ما به حداکثر دستاوردها می‌رسیدیم و گروه 1+5 به حداکثر اعتمادسازی، در حالیکه الان اینگونه نیست.

طی سالهای گذشته و با آغاز و کنار گذاشتن بخشی از برنامه هسته‌ای، تا به حال 300 میلیارد دلار به ما صدمه رسیده و امروز سخن از بازگشت به روند سابق فعالیت‌های هسته‌ای را می‌زنیم و به زودی به این نتیجه می‌رسیم که از کمیسیون مشترک برجام چیزی نصیب ما نمی‌شود و برگشت پذیری را با جدیت دنبال می‌کنیم.

در حالت خوش بینانه دوباره پای میز مذاکره می‌رویم و در حالت بدبینانه ذیل فصل 7 منشور شورای امنیت قرار می‌گیریم که جنگ خواهد بود. در یک حمله پیش دستانه تأسیسات هسته‌ای و مهم کشور هدف قرار می‌گیرد.

اما در برجام حداکثری که به مقامات ارائه دادیم، گفته‌ایم که ماده 24 علیه ایران رخ نمی‌دهد چرا که راهبردهای امنیت ملی ایران همچون تنگه هرمز و خلیج فارس و دسترسی به سایت‌های نفتی کشورهای همسایه و تشکیل هسته‌های مقاومت در منطقه، در دسترس ما و قابل استفاده است.

در برجام حداکثری گفته‌ایم که باید با اتکا به این موارد پیش برویم زیرا تنها گزینه آنها مذاکره است و ما در میدان برتر هستیم.

بازدارندگی موضوعی است که مقامات کشورمان باید به آن ایمان داشته باشند.

انتهای پیام/ تسنیم