دسترسی ها

به گزارش خبر نگار پایگاه خبری تحلیلی  مبارکه نا به نقل از مهر، این اثر بی نظیر تاریخی از سال ۱۳۳۶ در پی کشف خرابه های شهر و دژی متعلق به دوره ماننا یعنی ۸ هزار سال قبل، اهمیت فراوانی پیدا کرد که با کشف جام زرین نیز بر اهمیت باستانی و تاریخی این محوطه افزوده شد، ولی متاسفانه با وجود قدمت و آثار تاریخی متعدد، هنوز به جایگاه اصلی خود در سطح ملی و بین المللی نرسیده است.

باستان شناسان ایرانی و خارجی قدمت  این تپه باستانی را ۸۰۰ تا ۱۴۰۰ سال قبل از میلاد تخمین زده اند، حدس دیگر آن است که آثار مربوط به ویرانه های تپه حسنلو در ۷۰۰ یا ۶۵۰ سال قبل از میلاد به آتش کشیده شده که در هر صورت نشان دهنده جایگاه تاریخی این اثر بی نظیر است.

تپه باستانی حسنلو به همراه مهمترین اثر مکشوفه آن یعنی جام “زرین حسنلو” با قدمتی بیش از هشت هزار سال قبل از میلاد مسیح در نقده استان آذربایجان غربی نمادی از تاریخ کهن ایران اسلامی است که سالهاست در آستانه ثبت در فهرست آثار جهانی قرار دارد ولی هیچ خبری از ثبت این اثر در یونسکو نیست.

هر چند طی سالهای گذشته با راه اندازی موزه تاریخی و پایگاه پژوهشی در محوطه مجموعه تاریخی تپه حسنلو، امیدها برای ثبت این اثر ملی در فهرست آثار میراث جهانی یونسکو بیشتر شد و گذشت سالها گرد غفلت و فراموشی را در بر روی این اثر کم نظیر باستانی پاشید.

عدم توجه به این تپه تا جایی است که با وجود ایجاد موزه در داخل محوطه این مجموعه تاریخی ، اغلب آثار کشف شده هم اکنون در موزه ملی ایران نگهداری شده و ظرفیتی که برای شناساندن بهتر تپه حسنلو در محل این پایگاه ایجاد شده است، عملا بلا استفاده مانده و راکد است.

تپه باستانی حسنلوی نقده الگوی احداث تخت جمشید بود

نماینده سابق مردم شهرستانهای نقده و اشنویه در مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر، ضمن انتقاد از کم توجهی به حفظ و معرفی آثار تاریخی و باستانی منطقه با وجود قدمت دار بودن آنها، گفت: متاسفانه با وجود اینکه تپه حسنلوی نقده از قدیمی و غنی ترین آثار تاریخی کشور محسوب می شود، ولی تا کنون در حد شان و جایگاه آن اقدامات قابل توجهی انجام نشده است.

علی زنجانی حسنلویی با بیان اینکه حسنلو شناسنامه منطقه باستانی سلدوز بوده و باید هر چه سریعتر نسبت به ثبت این پایگاه باستانی ۸ هزار ساله در فهرست آثار جهانی یونسکو اقدامات لازم انجام شود، افزود: به دلیل کم توجهی به آثار باستانی منطقه از جمله تپه حسنلو و آثار میراث جهانی تخت سلیمان تکاب و قره کلیسای چالدران، استان به جایگاه واقعی خود در بحث بازدید گردشگر از بناهای تاریخی نرسیده است.

وی با اشاره به اینکه تپه باستانی حسنلوی نقده که به گفته کارشناسان باستان شناسی روزگاری محل زندگی قوم ماننا هم بود، در واقع الگوی و ایده اولیه برای احداث تخت جمشید در فارس است، ادامه داد: تخت جمشید بنای نیمه کاره ای بود که با یک حمله نیمه تمام ماند، این در حالی است که سکونت در سالهای قبل از میلاد مسیح در حسنلوی نقده به اثبات رسیده است.

نماینده سابق مردم نقده و اشنویه در مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه متاسفانه ایجاد موزه در محوطه مجموعه تاریخی حسنلوی نقده پس از تصویب کلنگ زنی شده، ادامه داد: این در حالی است که این طرح به دست فراموشی سپرده شده و آثار تاریخی کشف شده از این محوطه در موزه ملی نگهداری می شود.

زنجانی حسنلویی با بیان اینکه هدف از ایجاد موزه در محوطه پایگاه تاریخی حسنلوی نقده، نمایش آثار کشف شده در محل این اثر باستانی با ارزش ملی و بین المللی بود، عنوان کرد: این در حالی است که این هدف محقق نشده و گردشگران نیز استقبالی برای بازدید از این محوطه نمی کنند.

وی با اشاره به اینکه تپه حسنلو چهار لایه داشته و آنچه در معرض دید عموم قرار دارد لایه چهارم است، گفت: این در حالی است که اگر کاوشهای باستان شناسی در لایه های بعدی صورت گیرد می توان به تاریخ و تمدن چندین هزار ساله ایران پی برد و ما همچنان منتظریم کاوش های باستان شناسی با کمک کارشناسان داخلی و خارجی در لایه های زیرین اثر تاریخی آغاز شود.

پایگاه پژوهشی حسنلوی نقده ظرفیتی برای برگزاری گردهمایی باستان شناسی

 مدير كل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري آذربايجان غربي نیز در این خصوص معتقد است گفت: با ايجاد پايگاه علمي پژوهشي در تپه حسنلو و دعوت از مراكز تحقيقاتي و دانشگاهي، مي توان گردهمائي هاي علمي باستان شناسي در اين مكان ترتيب داد.

جليل جباري با اشاره به آثار تاريخي چون تپه حسنلو  و تالاب هاي طبيعي به عنوان شريان هاي اصلي اين شهرستان، اظهار داشت: شهرستان نقده داراي ظرفيت هاي تاريخي و طبيعي خوبي در حوزه گردشگري مي باشد.

وي افزود: مي توان با آماده سازي بسترهاي مناسب، زمينه را براي حضور سرمايه گذاران، و بهره برداري از ظرفيت هايي مثل سد حسنلو فراهم کرد.

جباری همچنين با اشاره به لزوم نصب تابلوها و علايم راهنماي گردشگري در مسيرهاي مربوط به آثار،جاذبه هاي تاريخي – طبيعي و روستاهاي هدف گردشگري گفت: شهرستان نقده از نظر گردشگري روستايي جايگاه خاصي در استان دارد و ايجاد اقامتگاه هاي بوم گردي در كنار تالاب هاي مهم نقده مي تواند در اين زمينه موثر واقع شود.

ارتفاع تپه باستانی حسنلوی نقده از بستر رودخانه گدار که از کنار آن می گذرد ، ۲۰ متر و قطر آن حدود ۲۵۰ تا ۲۸۰ متر است. چند تپه باستانی دیگر هم که ارتفاع آنها از ۱۵ متر تجاوز نمی کنند، در اطراف این تپه پراکنده اند.

دیوارهای این بناها و منازل و معابد آن با پایه های سنگی ساخته شده و در بالای آنها از آجرهای بزرگی به طول ۴۰، عرض ۲۳ سانتیمتر و ضخامت ۱۴ سانتیمتر استفاده شده است. در قسمت حفاری شده این تپه، ویرانه های شهر یا دژی دیده می شود که از دو بخش عمده تشکیل شده است.

قسمت نخست به تالار شاهی یا معبد سلطنتی معروف است و در آن سکوهای بزرگ و کوچکی دیده می شود و در انتهای جنوب تالار تختگاه یا محراب معبد قرار دارد و در این قسمت سکوهای بزرگ و کوچک دیده می شود.

قسمت دیگر، تالار بزرگ یا معبد اصلی است که در ضلع شمالی و مجاور بناهای تالار اول قرار گرفته و کف آن فرش شده است و در آن دو قطعه سنگ بزرگ دیده می شود. باستان شناسان این دو قطعه سنگ سرخ رنگ و بزرگ را وسیله ای برای مجازات محکومان یا برای به جا آوردن قربانی به درگاه رب النوع می دانند که سر قربانیان و محکومان را روی آن می گذاشتند و از تن جدا می کردند. در انتهای این تالار، سه ستون بزرگ سنگی جای گرفته است.

پشت این ستون های چهار متری، خانه های کوچکی با مصالح سنگی قرار دارد که به نظر باستان شناسان، محل سکنای بردگان، کنیزان یا خادمان معبد بود. در این قسمت، اسکلت ۴۰ زن نیز پیدا شده است. دور تا دور بناها را حصار و بارویی به ارتفاع شش متر فرا گرفته است که قسمتی از این بارو و حصار و کنگره های آن در ضلع غربی بر اثر کاوش و حفاری نمودار شده است.

سکونت ۱۰ دوره متمایز در تپه باستانی حسنلو

این تپه دارای ۱۰ دوره متمایز سکونت است که آنها را از قدیم به جدید یعنی از دوره دهم تا دوره اول که آخرین دوره است، تقسیم بندی کرده اند. این دوران از دوره ابتدایی سنگی آغاز و تا دوره باستانی، مادها و دوره اسلامی ادامه می یابد.

قدمت دوره ابتدایی و سنگی تپه حسنلو به عقیده دکتر رابرت دایسون، باستان شناس آمریکایی و سرپرست هیئت حفاری تپه حسنلو، به ۶هزار سال قبل از میلاد برمی گردد. تاریخ تقریبی سکونت اول به حدود هزاره ششم قبل از میلاد می رسد و دورانی را شامل می شود که تپه حسنلو زیاد مورد توجه نبود. در این دوره ها به بناهای خشتی گلی و سنگی برخورد شده است.

از دوره چهارم سکونت در تپه حسنلو، یعنی در هنگام آتش سوزی بزرگ تا دوره هفتم سکونت، آثار ساختمانی به دست آمده است که دلالت بر سکونت در این تپه دارد. دوره چهارم حسنلو مهمترین دوره فرهنگی این دوره است. در میان بناهای سمت شرقی حیاط مرکزی، بقایای چند انبار و اصطبل قابل تشخیص است که از این انبارها مقدار زیادی خمره کشف شده است که به گمانی به درد ذخیره آب دژ می خورد و به گمانی دیگر مخصوص نگهداری مشروبات بوده است.

در جانب ورودی حیاط، مجموعه ای از بناهایی مانند تالار بزرگ یا پرستشگاه و تعدادی اتاق های متصل و مربوط به هم قرار داشته است. در این میان، پرستشگاه بیش از دیگر بناها قابل توجه است. این پرستشگاه دارای سقف و ستون های چوبی بوده و ۳.۲۴متر طول و ۵.۱۸ متر عرض داشته است.

در دژ حسنلو، اتاق هایی نیز به انبار و آشپزخانه و اسلحه خانه اختصاص داشته است، از اسلحه خانه که معلوم نشده کارگاه اسلحه سازی یا محل نگهداری جنگ افزار بود، مقدار زیادی شمشیر و سه نیزه آهنی کشف شده است، در اطراف غربی حیاط، حدود ۱۵ باب اتاق بزرگ و کوچک وجود داشته و جام زرین حسنلو در یکی از اتاقهای همین قسمت کشف شده است.

از تپه باستانی حسنلو در سال های ۱۳۱۳ تا ۱۳۵۸ طی حفاری های باستان شناسان ایرانی و آمریکایی انواع و اقسام ابزار و ادوات جنگی مانند شمشیر، خنجر، نیزه، سرنیزه هایی از جنس مفرغ و آهن به همراه هزاران ظروف سفالی و اشیای استخوانی سنگی سفالی، شیشه ای و فلزی گوناگون که هر یک دارای ارزش تاریخی، باستانی و هنری هستند، کشف شده است که در موزه ها ایران باستان، آذربایجان، آمریکا، فرانسه و دیگر کشورهای جهان نگهداری می شود.

مهمترین اثر مکشوفه تپه باستانی حسنلو که اهمیت ویژه ای در جهان و باستان شناسی دارد ، جام طلایی حسنلو است. وزن این جام ۹۵۰ گرم ، بلندای آن ۲۱ سانتیمتر، قطر آن ۲۵ سانتیمتر و محیط لبه آن ۶۱ سانتیمتر است و در موزه ایران باستان تهران نگهداری می شود.

این جام اثر کاملاً خیره کننده ای است زیرا بیش از حد ظریف کاری داشته و فاقد ترکیب مجلل است. قدمت جام طلایی کشف شده از تپه حسنلو در حدود ۸۰۰ سال قبل از میلاد مسیح است، بر روی بدنه این جام معروف، نقش های بسیاری حک شده است که احتمالا داستان حماسی را روایت می کنند.

در ردیف بالایی، ایزدی بالدار سوار بر گردونه ای که یک گاو نر آن را می کشد به سوی کاهنی در حرکت است که جامی در دست دارد و در این حال از دهان گاو، رودی جاری است که احتمالا نماد حیات و باروری محسوب می شود، در ردیف پایینی و زیر گردونه حیات، پهلوانی در حال نبرد با موجودی نیمه انسان و نیمه اژدها است.

از تصاویر قلمزنی شده آن سوی جام می توان به ایزدهای شاخدار سوار بر ارابه، کاهنانی که در حال حمل قوچ های قربانی هستند، پهلوانی که گرز و کمان در دست دارد، مردی که در حال رام کردن شیر است و پدر و مادری که در حال بازی با کودک خردسالشان هستند، اشاره کرد.

به هر روی امید می رود با ثبت جهانی تپه باستانی ۸ هزار ساله حسنلوی نقده در جنوب آذربایجان غربی، گرد فراموشی از چهره آن زوده شود و مردم بیش از پیش با تاریخ هشت هزار خود آشنا شوند.