دسترسی ها

  به گزارش خبر نگار پایگاه خبری تحلیلی  مبارکه نا ؛ كوهي است از خشت و گل بنايي و كه خشت‌ خشت آن بـــوي تـــاريـــخ مـــي‌دهـــد. بـــوي زنــدگــي. بــوي زنــدگــي نسـل‌هـايـي كـه روزگـاري به داخل اين بنا مي‌آمدند و بي‌درنگ نسل‌هاي بعد، جا بر ردپاي آنها نهادند و حالا از آنها اين قلعه خشت و گل و درعين حال آجري باقي مانده. بنايي كه اگر چه امروز بسياري از بخش‌هاي آن به دلايل مختلف دستخوش تغييراتي شده اما در بعضي از قسمت‌هايش كه روزگاري محل زندگي خان و بزرگان مباركه بوده، هنوز زندگي جريان دارد. صحبت از قلعه نهچير است. اين بنا را آقا محمدعلي‌خان و نوادگان او (طهمـاسـب خـان و بهادرخان) كه از جمله خان‌هاي قدرتمند ونزديكان فتحعلي‌شاه بودند،

در طول مدت هفت سال احداث كردند. اين بنا روزگاري مردم را با بـرج و بـاروهايش حفاظت مي‌كرد و آنها را از تهاجم دشمنان دور نگه مي‌داشت. در زمان قاجار عده اي از متجاوزان از جمله جعفرقلي چرمهيني اقدام به غارت و حمله به روستاهاي اطراف اصفهان مي‌كردند و در همان دوران بود كه اين قلعه تنها پناهگاه ساكنان محمديه و مباركه بود و تفنگچيان قلعه تنهـا كسـانـي بـودنـد كـه مـردم را از دسـت اشـرار نجـات مي‌دادند.

دربــاره وجـه تـسـمـيـه ايـن بـنـا در اسـنـاد تـاريـخـي چـنـيـن مـي‌خـوانيـم: «بخاطر وجود نيزارهاي كوتاه كه نامشان «ني چي» بود و همچنين به دليل وجود شكارگاه بزكوهي به‌نام «نخجير» كه به مرور زمان به نيچير و سپس نهچير تغيير نام پيدا كرد، نام قلعه را نهچير گذاشتند.».

از دوران صفـويـه بـه بعـد، سـاخـت قلعـه در دستـور كار شاهان و نزديكانشان قرار گرفت. يكي از دلايل ساخت چنين بناهايي، درامان ماندن از دست مهاجماني بود كه هـرازگـاهـي بـه محله نهچير حمله مي‌كردند. به گفته محمدحسين رياحي استاد دانشگاه و پژوهشگر تاريخ، بيشتر اين گروه‌ها به‌خاطر داشتن تفاوت‌هاي فرهنگي با بعضـي از اقوام، اقدام به ايجاد حصار و برج و بارو در اطـراف خـانـه‌هـاي مـسـكـونـي در قـلـعـه مي‌كردند تا از تهاجمات دروني به دور بمانند.

البته معماري اين قلعه در نوع خودش بي‌نظير است. بنا به دو بخش قديم كه شمال قلعه و جديد كه جنوب قلعه است، تقسيم شده است و چندين بادگير و ديوار و برج مـخـروبـه و كـاهـگـلـي مابين آنها به چشم مي‌خورد كه حـكايت از تقسيم شدن بخش‌هاي مختلف قلعه طي دوره‌هاي متعدد است.

از ديگر جاذبه‌هاي ديدني اين قلعه كه از ديدنش نبايد غافل ماند، وجود چندين خانه مسكوني قديمي است كه هركدام به متجاوزان و يا حتي وارثان بعد از آنها تعلق داشته و امروز يكي از قديمي‌ترين آنها را مي‌توان در شمال شرقي قلعه يافت كه به گفته ولي الله رهبري مدير اداره مـيـراث فـرهـنـگـي مـبـاركـه مـربـوط بـه خـانه محمد صادق خان است كه در حال حاضر جز مخروبه‌اي از آن باقي نمانده اما داراي برجي است كه يكي از برج‌هاي ديواره قلعه را تشكيل مي‌دهد.

در مـبـاركـه همه چيز دست به دست هم داده تا زيبايي طبيعت و شگفتي‌هاي قلعه را دو چندان كند؛ قلعه‌اي كه براي گشتن در آن بايد ساعت‌ها وقت گذاشت. اتاق نــشــيــمــن خــانــه آقــا مـحـمــد عـلــي خــان در كـنــار مـنــزل مـحـمـدصـادق‌خـان يكي از قسمت‌هايي است كه در شرق قلعه مي‌توان شاهدش بود. ارسي‌ها و بناي اصلي ايـن بـنـا يـادگـار زمـان قـاجـار است كه در آن زمان براي پذيرايي از مهمانان خارجي كاربري داشته اما حالا ديگر ايـن قـسـمـت هـم دسـتـخـوش تـغـيـيراتي شده و تخريب ديواره‌هاي آن است كه بيشتر از بقيه بخش‌ها توي ذوق مي‌زند.

درباره تاريخچه خانه محمدعلي‌خان در قلعه نهچير كه در مــجــلـــه فـــرهــنـــگ ســـال 1379 مــنــتــشــر شــد، چـنـيــن مي خوانيم: «منزل محمدعلي‌خان در زمان فتحعلي‌شاه قــاجــار احــداث شــده اســت. بـنـا از بـخـش‌هـايـي چـون شـاه نشيـن، اتـاق‌هـاي انـدروني و بيروني، اتاق هشتي، جلوخان، انبار نگهداري برنج و غلات و اصطبل شكل گــرفـتــه بــود. ســال‌هــا بـعـد محمـدحسيـن خـان يكـي از فرزندان محمدعلي‌خان براي سكونت خود و اعضاي خانواده‌اش در گوشه ديگري از خانه پدري‌اش، بناي جـديـدي بـا تـزئينـات، آيينـه‌كاري و گچ‌بري‌هايي زيبا ساخت.»

اينكه به گفته ولي‌الله رهبري در هر يك از اين خانه‌ها بــرج‌هــاي مـخـصــوصــي وجــود داشـتــه، يـكــي ديگـر از جـاذبـه‌هـاي تـاريـخـي و ناياب در قلعه نهچير است كه نمونه آن را نمي‌توان يافت: «داشتن يك برج در هر يك از فـضـاهـاي مـسكوني قلعه از جمله جاذبه‌هاي تاريخي قلعه است به طوري كه هر يك از اهالي قلعه به راحتي و بـــدون هــيـــچ مـــانــعـــي مـــي‌تـــوانــســتــنــد بــه بــرج‌هــاي خـصـوصـي‌شان دسترسي پيدا كنند و از بالا نظاره گر اوضاع بيرون باشند.»

چـنـديـن پـلـه قـديـمـي مـخـروبـه در بـعـضـي از خانه‌هاي كاهگلي، ما را به طبقه بالا هدايت مي‌كنند؛ طبقه‌اي كه به گـفـتـه مـريـم مـحـبـي، كـارشـنـاس مـعماري در گذشته به پذيرايي از مهمانان غريبه اختصاص داشت. نكته جالب ايـنـكـه جـلـوخـان‌هـاي درهـاي اصـلي هم محل زندگي نـگـهـبـانـان و غـلامـان بـود كـه حـالا از ايـن قـسـمت، جز مخروبه‌اي باقي نمانده است.

امـا نـوع مـصـالـح و نـحـوه تـهـيـه آن در تـشـكـيل بنايي كه قاجاريان پي‌اش را ريختند، براي خودش حكايتي دارد. جنس اصلي اين قلعه از خشت، آهك و گل است كه در آن زمان به سختي تهيه مي‌شد به‌طوري كه چوب آن را از دشت‌هاي اطراف، گچ آن را از كوره گچ در نزديكي قلعه و آجرهاي آن را از كوره‌هاي آجرپزي دهنو در زمان پهلوي تهيه مي‌كردند.

از بعضي از خانه‌هاي تو در توي قديمي قلعه، امروز تنها خرابه‌هاي آن باقي مانده است اما با اين‌حال هنوز زنـدگـي در بعضـي از خـانـه‌هـا جـريـان دارد. در قـديم ساكنان هر خانه مي‌توانستند از طريق راهروي باريك و تـنـگـــي كـــه در آشـپـــزخـــانـــه تـعـبـيــه شــده بــود بــه بــرج خصوصيشان راه پيدا كنند اما امروز ديگر آن مسيرهاي باريك كاملاً تخريب شده‌اند و تنها پايه‌هايي از آنها باقي مانده است. البته نه تنها اين بخش، كه نشانه‌هاي بـعـضـــي از اتـــاق‌هـــاي مـــزيــن بــه هـنــر آيـيـنــه‌كــاري و نـقــاشــي‌هــاي پـشـت شيشـه‌اي كـه روزگـاري در ايـن خانه‌ها وجود داشت را امروز تنها مي‌توان در كتب تاريخي جستجو كرد.