دسترسی ها

به گزارش روز پنجشنبه ایرنا از دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه ای، متن گفت وگوی «غلامعلی حداد عادل» درباره علت نامگذاری نام سال ها توسط رهبر معظم انقلاب را در ادامه می خوانید:

** به نظر شما چرا عالی ترین مقام نظام اسلامی نام گذاری سال ها را پی می گیرند؟

نوروز لحظه ای عزیز برای ایرانی ها است. همه مردم ما با هر سلیقه ای تحویل سال و نوروز را مهم می دانند. در تاریخ ایران همیشه بالاترین مقامات کشور هم نوروز را جشن می گرفته اند. در انقلاب اسلامی نیز نوروز با پیام رهبری نظام آغاز می شود؛ چه در زمان حضرت امام رحمه الله و چه امروز در دوران رهبری آقا. ایشان بیشتر سال ها را با یک نامی مشخص کرده اند که به نظر می رسد فلسفه این کار جلب توجه مردم به یک ارزش و همین طور در نقطه مقابل آن به یک مشکل است. براین اساس رهبری با اطلاعات و گزارش هایی که از سراسر کشور دریافت می کنند، مطالعات و تجربه ای که دارند، درک و دریافتی که از معارف اسلامی و قرآنی و مفاهیم انسانی دارند و نیز اشرافی که به مسائل کشور دارند، هر سال ملت را به یک موضوع توجه می دهند.

** یعنی آیا جنس نام سال، جنس فرهنگ عمومی است؟

دقیقاً چنین است. در واقع از میان همه ارزش ها و جهت گیری های مطلوب، رهبری یک ارزش را برجسته می کنند و در صدر قرار می دهند و توجه همگان را به آن جلب می کنند. این در واقع نوعی اعتلای فرهنگ عمومی جامعه است که از وظایف رهبری است. همان طور که می دانیم، در جامعه ما اشکال کم نیست. البته محاسن بسیاری هم وجود دارد. مردم ما حسن های بسیاری دارند و جامعه ما عیب هایی هم دارد. رهبری همیشه معتقدند باید در کنار حسن ها، عیب ها را هم گفت؛ همین طور که برعکس آن را هم تأکید می کنند و کسانی را که فقط عیب جویی می کنند و چشم بر محاسن می بندند، سرزنش می کنند.

رهبری برای بیان عیب ها از نقطه مقابل آنها استفاده می کنند و آن حسنی را که توجه به آن می تواند عیب ها را برطرف کند، نام سال قرار می دهند. مثلاً در جامعه بی انضباطی اجتماعی وجود داشته و ایشان روی انضباط اجتماعی تأکید می کنند. یا وقتی بخواهند با تنبلی مقابله کنند، همت مضاعف را برمی گزینند. یا وقتی بخواهند اعتماد به نفس را تقویت کنند، صحبت از نوآوری و شکوفایی می کنند. وقتی می خواهند به پرکاری و عشق به کار تأکید کنند، وجدان کار را اعلام می کنند. یا مثلاً ارزش هایی مانند رفتار علوی، نهضت حسینی و امثال این ها را که اثرگذار بوده است.

دو نظریه انتقادی درباره نام سال وجود دارد. نخست اینکه نام گذاری سال وقتی اعلام می شود که از نظر اجرایی دستگاه ها برنامه ریزی کرده اند و بودجه را بسته اند. به همین دلیل آن نام سال در ساختار نظام وارد نمی شود. یک عده هم می گویند این نام سال تنها حالت شعاری دارد.

اهمیت نامگذاری سال به این است که کسی از آن مطلع نباشد و اعلام یکجا و یکباره اش موضوعیت دارد. یعنی اگر از سه ماه مانده به پایان سال مسئولان کشور بدانند که قرار است نام سال آینده چه باشد، دیگر این شکل اعلام از ببن می رود و لطف و بدیع بودن آن زایل می شود؛ مثل بقیه حرف ها. مگر در بقیه سال صحبت از ارزش ها نمی شود؟ این هم می شود یکی از آنها. این است که نباید انتظار داشت که از قبل همه بدانند امسال سال چه خواهد بود. یعنی کتمان این موضوع قابل فهم است. من یک بار خدمت آقا عرض کردم که خوب است شما به بعضی ها بگویید تا لااقل برنامه ریزی کنند. ایشان خیلی از این پیشنهاد استقبال نکردند. رهبری بیشتر می خواهند این موضوع در اذهان تثبیت شود و جزء فرهنگ عمومی جامعه شود و برای آینده ذخیره شود.

بنابراین بیشتر وظیفه دستگاه ها توضیح شعار سال و نام سال و تبلیغ آن و جلب توجه به سوی آن است. مقصود این نیست که حالا یک اقدامات پرخرجی صورت بگیرد و مثلاً ده ها میلیون تومان خرج و همایش برگزار کنند و در یک حلقه های بسته ای مقالات بخوانند تا خروجی آن یک کار محدود شود. نام سال بیشتر برای این است که جامعه و به ویژه جوانان در فضای یک شعار و یک نام تربیت شوند. هر کسی که دلش به حال کشور می سوزد و می خواهد این کشور بهتر پیشرفت و رشد کند، وظیفه دارد که آن نام و آن شعار را توضیح دهد. در واقع تمرکز ملی روی یک مفهوم مثل نام سال باعث می شود که آن مفهوم عمیق تر در اذهان مردم جای بگیرد.

** یعنی شما مخاطب اصلی را توده ی مردم می دانید؟

بله. من یادم هست سالی که آقا آن را سال نوآوری و شکوفایی نامیدند، بعد از عید در اولین جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی موضوع مطرح شد و همه خیلی خوشحال بودند و استقبال کردند و بر اهمیت این سال تأکید کردند. صحبت از این شد که حالا دستگاه ها چه وظایفی دارند. یکی از اعضای شورا پیشنهاد کرد که ما یک دبیرخانه ای در کنار دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی یا در دل دبیرخانه موجود برای این شعار تشکیل دهیم و از همه دستگاه ها بخواهیم که تا فلان تاریخ همه نمونه های نوآوری و اسناد نوآوری خود را برای ما برسانند. بنده مخالفت کردم و گفتم از این کارها هیچ خروجی مفیدی درنمی آید. فرض کنید یک اداره ای هم یک وانت اوراق برای شما فرستاد و اسمش را گذاشتند نوآوری. شما چه کار می کنید ؟ آنجا گفتم که بنده معتقدم غرض رهبری این نیست که از این نوع کارهای اداری صورت بگیرد، بلکه غرض این است که تمام دستگاه هایی که با عموم مردم سر و کار دارند، حقیقت این موضوع را تشریح و ضرورتش را بیان کنند و نیاز کشور را توضیح دهند و آثار زیانبار فقدان آن را بیان کنند.

رسانه هایی که در کشور با توده مردم سر و کار دارند، (به معنی عام رسانه) چند دستگاه هستند. اول از همه صداوسیما، بعد مطبوعات، بعد کتاب، بعد فضای مجازی، بعد آموزش و پرورش که می تواند در هر سطحی این نام سال را توسعه دهد؛ مثلاً موضوع انشا شود و معلم ها ذهن دانش آموزان را برانگیزانند و قلمشان را به حرکت درآورند. روحانیت و خصوصاً اهل منبر و وعاظ، همچنین شعرا، نمایش نامه نویس ها، فیلمسازها، همه و همه ببینید چه طیف وسیعی مخاطب دارند.

تمام کسانی که با مردم سر و کار دارند و پنجره شان رو به مردم باز می شود و کار نرم افزاری از جنس فرهنگی می کنند، وظیفه دارند متناسب با نوع کاری که می کنند، نام سال را برای توده مردم پرورش و بسط بدهند و نتایج آن را بیان کنند تا در واقع از جنبه های منفی و مخالف ارزشی که مطرح شده، رسوب زدایی کنند و کاری کنند که خود این ارزش نهادینه شود. بنابراین انتخاب نام سال قبل از اینکه بخواهد یک وظیفه اجرایی مشخصی روی دوش دولت و دستگاه ها بگذارد، یک پدیده اجتماعی است. یعنی جنس این کار بیش از آن که دولتی باشد، اجتماعی است و به همین دلیل همه نسبت به آن وظیفه دارند.

** با این اوصاف، بیشتر تمرکز انتخاب نام سال ها ارتقای فرهنگ عمومی است. به نظر شما دلیل امر چیست؟

به نظر بنده وظیفه اول رهبر انقلاب اسلامی، وظیفه معنوی و فرهنگی است. همین طور که خود پیامبر گرامی اسلام فرموده اند: «إنّما بُعِثتُ لِأُتَمِّمَ مَکارِمَ الأخلاقِ»، یعنی فرق جایگاه رهبری با جایگاه دیگر مسئولان نظام جمهوری اسلامی این است که وزن جنبه فرهنگی در جایگاه رهبری بیشتر از وزن دیگر جنبه ها است. البته رهبری طبق قانون اساسی وظایف و اختیارات متعددی برعهده دارد، ولی شأن اول رهبری این است که فرهنگ را که در جامعه ما فرهنگ دینی و انسانی و اخلاقی است، گسترش دهند و عمیق تر کنند و در واقع از طریق «آدم نو» «عالم نو» بسازند: «آدمی در عالم خاکی نمی آید به دست عالمی دیگر بباید ساخت و از نو آدمی»

** اینکه از نام سال به عنوان شعار یاد کنیم، آیا به اهمیت آن آسیب نمی زند؟

بالاخره شعار هم بد نیست. همین شعار «استقلال» که اول انقلاب می دادیم، مگر اثر نکرده است؟ همین غیرتی که در مردم در مسائل هسته ای در حال حاضر وجود دارد، از نتایج شعار استقلال است که اول انقلاب دادیم و هنوز هم می دهیم. این کار درستی است و اثر هم دارد. نکته مهم این است که رهبری وقتی هر سال یک شعاری را مطرح می کنند، به این معنی نیست که شعار سال قبل تاریخ مصرفش تمام شده است؛ خشت روی خشت گذاشته می شود تا بنای اخلاق عمومی ساخته شود.

اخیراً در مجمع تشخیص مصلحت نظام، سیاست های کلی اجتماعی در دستور کار کمیسیون فرهنگی-اجتماعی مجمع قرار گرفت. بنده پیشنهاد کردم که دبیرخانه مجمع نام های سال را که رهبری در چند سال گذشته مطرح کرده اند، بررسی کند و از نام های مربوط به مسائل اجتماعی در تدوین سیاست های کلی استفاده کند. یعنی سیاست های کلی را گرایش بدهد و از جمله به سوی آنچه رهبری از طریق نامگذاری سال از جامعه خواسته اند. از این پیشنهاد استقبال و قرار شد این کار انجام شود. به نظر بنده جای این بحث در مجمع است، چون تدوین سیاست های کلی نظام پس از مشورت با مجمع تشخیص با رهبری است.

** رهبر انقلاب چه عناصر و مؤلفه هایی را در انتخاب نام سال لحاظ می کنند؟

در واقع نوعی جمع بندی مجموع عوامل است؛ از جمله آسیب هایی اجتماعی که باید برطرف گردد. جوانه های نویی که در جامعه روییده است. گاهی نیز ممکن است شرایط بین المللی یا اقتضائات داخلی هم اثرگذار باشد.